لیزرل Lisrel مخفف linear structural relations است. نرم افزار تحلیل آماری لیزرل LISREL جهت محاسبات تحلیل عامل و مدل معادلات ساختاری استفاده میشود. نرم افزار لیزرل Lisrel مکمل نرم افزارSPSS است که در علوم انسانی و علوم اجتماعی استفاده می شود. این نرم افزار کارهای گرافیکی را بهتر از نرم افزار SPSS انجام میدهد. لیزرل یا مدلیابی معادلات ساختاری یک تکنیک تحلیل چند متغیری بسیار کلی و نیرومند از خانواده رگرسیون چند متغیری و به بیان دقیقتر بسط «مدل خطی کلی» است. که به پژوهشگر امکان میدهد مجموعه ای از معادلات رگرسیون را به گونه هم زمان مورد آزمون قرار دهد. مدل یابی معادله ساختاری یک رویکرد جامع برای آزمون فرضیههایی درباره روابط متغیرهای مشاهده شده و مکنون است که گاه تحلیل ساختاری کوواریانس، مدل یابی علّی و گاه نیز لیزرل نامیده شده است اما اصطلاح غالب در این روزها، مدل یابی معادله ساختاری یا به گونه خلاصه SEM است(هومن ۱۳۸۴).
از نظر آذر (۱۳۸۱) نیز یکی از قویترین و مناسبترین روشهای تجزیه و تحلیل در تحقیقات علوم رفتاری و اجتماعی، تجزیه و تحلیل چند متغیره است زیرا اینگونه موضوعات چند متغیره بوده و نمیتوان آنها را با شیوه دو متغیری (که هر بار یک متغیر مستقل با یک متغیر وابسته در نظر گرفته میشود) حل نمود. «تجزیه و تحلیل ساختارهای کوواريانس» یا همان «مدلیابی معادلات ساختاری»، یکی از اصلیترین روشهای تجزیه و تحلیل ساختار دادههای پیچیده و یکی از روشهای نو برای بررسی روابط علت و معلولی است و به معنی تجزیه و تحلیل متغیرهای مختلفی است که در یک ساختار مبتنی بر تئوری، تأثیرات همزمان متغیرها را به هم نشان میدهد. از طریق این روش میتوان قابل قبول بودن مدلهای نظری را در جامعههای خاص با استفاده از دادههای همبستگی، غیر آزمایشی و آزمایشی آزمود.
موارد کاربرد روش لیزرل:
روش لیزرل ضمن آنکه ضرایب مجهول مجموعه معادلات ساختاری خطی را برآورد میکند برای برازش مدلهایی که شامل متغیرهای مکنون، خطاهای اندازه گیری در هر یک از متغیرهای وابسته و مستقل، علیت دو سویه، هم زمانی و وابستگی متقابل میباشد طرح ریزی گردیده است. اما این روش را میتوان به عنوان موارد خاصی برای روشهای تحلیل عاملی تأییدی، تحلیل رگرسیون چند متغیری، تحلیل مسیر، مدلهای اقتصادی خاص دادههای وابسته به زمان، مدلهای برگشتپذیر و برگشتناپذیر برای دادههای مقطعی/ طولی، مدلهای ساختاری کوواریانس و تحلیل چند نمونهای (مانند آزمون فرضیههای برابری ماتریس کوواریانسهای برابری، ماتریس همبستگیها، برابری معادلات و ساختارهای عاملی و غیره) نیز به کار برد(کلانتری، ۱۳۸۸).
مدل های خروجی لیزرل در عمومی ترین شکل آن شامل دو بخش است: مدل اندازه گیری و مدل معادلات ساختاری.
مدل اندازه گیری: نشان می دهد متغیرهای پنهان و یا سازه فرضی توسط متغیرهای مشاهده شده با هم همبستگی دارد که آن خواص اندازه گیری(روایی و اعتبار) متغیرهای مشاهده شده را توصیف می کند.
مدل معادلات ساختاری: که روابط میان متغیرهای نهفته را مشخص می کند
یکی از سوالات مطرح شده تفاوت بین لیزرل و آموس است. پژوهش ها نشان می دهد در کاربرد مدل معادلات ساختاری و تحلیل مسیر این دو نرم افزار با هم تفاوت معناداری ایجاد نمی کنند. بنابراین کاربر می تواند به جای استفاده از لیزرل از نرم افزار آموس استفاده نمایید. اما شاخص هایی که هر کدام ارائه می دهند متفاوت است. علاوه بر این نرم افزار لیزرل کاربرد های دیگری دارد که آموس فاقد آن است به عنوان مثال ضرایب همبستگی دو رشته ای و چند رشته ای فقط از طریق نرم افزار لیزرل قابل دستیابی است.
هزینه انجام تحلیل آماری با Lisrel به عوامل زیر بستگی دارد :
- تعداد فرضیه ها و پیچیدگی مدل
- تعداد متغیرهای میانجی
- تعداد متغیرهای تعدیلی
نویسنده