شرﮐﺖ IBM (International Business Machines Corp) ﯾﮏ ﺷﺮﮐﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﻣﺎدر در زﻣﯿﻨﻪ ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎ و ﻓﻦآوريﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ که ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﯿﻞ دادهﻫﺎ، ﮔﺰارشﻧﻮﯾﺴﯽ و ﻣﺪلﺳﺎزي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد. نرم افزار آﻣﺎري SPSS ﯾﮑﯽ از ﺗﻮﻟﯿﺪات اﯾﻦ ﺷﺮﮐﺖ اﺳﺖ.
ﻧﺮم اﻓﺰار SPSS ﯾﮑﯽ از ﭘﺮﮐﺎرﺑﺮدﺗﺮﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮي ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت آﻣﺎري اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺑﺴﯿﺎري از رﺷﺘﻪﻫﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﮐﺎرﺑﺮد دارد و ﺑﺴﯿﺎري از ﭘژوهشگران ﺣﻮزهﻫﺎي ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ، ﻋﻠﻮم ﭘﺎﯾﻪ، ﮐﺸﺎورزي، ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﺪﻧﯽ و … ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮده اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. نرم افزار spss طیف وسیعی از عملیات آماری را مورد پوشش قرار داده است.
آمار را می‌توان به دو دسته عملیات تقسیم کرد :
آمار توصیفی: شیوهایی که برای خلاصه کردن مقادیر بزرگی از داده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از این توصیف‌ها در مکالمه‌های روزمره به کار می‌روند. گزارش های آمار توصیفی به شرح ذیل است :
- تهیه خلاصه‌های آماری مانند گراف‌ها، جداول، آماره‌ها و …
- تهیه انواع جداول سفارشی مانند جداول فراوانی، فراوانی تجمعی، درصد فراوانی و …
آمار استنباطی: شیوهایی که با استفاده از آن از داده‌های جمع‌آوری شده نتیجه‌ای استنباط می‌کنیم و نتایج حاصل از نمونه آماری را به کل جامعه با سطح اطمینان قابل قبولی تعمیم میدهیم. برخی از آزمون های پارامتریک و ناپارامتریک به شرح ذیل است.
- آزمون های پارامتریک :
- آزمون t تک نمونه : برای آزمون فرض پیرامون میانگین یک جامعه استفاده می شود. در بیشتر پژوهش هائی که با مقیاس لیکرت انجام می شوند جهت بررسی فرضیه های پژوهش و تحلیل سوالات تخصصی مربوط به آنها از این آزمون استفاده می شود.
- آزمون t وابسته : برای آزمون فرض پیرامون دو میانگین از یک جامعه استفاده می شود. برای مثال اختلاف میانگین رضایت کارکنان یک سازمان قبل و بعد از تغییر مدیریت یا زمانی که نمرات یک کلاس با پیش آزمون و پس آزمون سنجش می شود.
- آزمون t دو نمونه مستقل: جهت مقایسه میانگین دو جامعه استفاده می شود. در آزمون t برای دو نمونه مستقل فرض می شود واریانس دو جامعه برابر است. برای نمونه به منظور بررسی معنی دار بودن تفاوت میانگین نمره نظرات پاسخ دهندگان بر اساس جنسیت در خصوص هر یک از فرضیه های پژوهش استفاده میشود.
- تحلیل واریانس (ANOVA) : از این آزمون به منظور بررسی اختلاف میانگین چند جامعه آماری استفاده می شود. برای نمونه جهت بررسی معنی دار بودن تفاوت میانگین نمره نظرات پاسخ دهندگان بر اساس سن یا تحصیلات در خصوص هر یک از فرضیه های پژوهش استفاده می شود.
پیش فرض‌های تحلیل واریانس یک یکطرفه(ANOVA)
۱- متغیر وابسته شما (در اینجا سن) باید در سطح فاصله‌ای یا نسبی باشد.
۲- متغیر مستقل (در اینجا گروه دانشگاهی) باید اسمی یا رتبه‌ای باشد.
۳- توزیع داده‌های متغیر وابسته باید به صورت نرمال باشد (تحلیل کولموگروف – اسمیرنوف).
- تحلیل واریانس چندعاملی(MANOVA) : از این آزمون به منظور بررسی اختلاف چند میانگین از چند جامعه آماری استفاده می شود.
- تحلیل کوواریانس چندعاملی (MANCOVA): چنانچه در MANOVA بخواهیم اثر یک یا چند متغیر کمکی را حذف کنیم استفاده می شود.
- ضریب همبستگی گشتاوری پیرسون: برای محاسبه همبستگی دو مجموعه داده استفاده می شود.
- آزمون های ناپارامتریک:
- آزمون علامت تک نمونه : برای آزمون فرض پیرامون میانگین یک جامعه استفاده می شود.
- آزمون علامت زوجی : برای آزمون فرض پیرامون دو میانگین از یک جامعه استفاده می شود.
- ویلکاکسون : همان آزمون علامت زوجی است که در آن اختلاف نسبی تفاوت از میانگین لحاظ می شود.
- من-ویتنی: به آزمون U نیز موسوم است و جهت مقایسه میانگین دو جامعه استفاده می شود.
- کروسکال-والیس: از این آزمون به منظور بررسی اختلاف میانگین چند جامعه آماری استفاده می شود. به آزمون H نیز موسوم است و تعمیم آزمون U مان-ویتنی می باشد. آزمون کروسکال-والیس معادل روش پارامتریک آنالیز واریانس تک عاملی است.
- فریدمن: این آزمون معادل روش پارامتریک آنالیز واریانس دو عاملی است که در آن k تیمار به صورت تصادفی به n بلوک تخصیص داده شده اند.
- کولموگروف-اسمیرنف : نوعی آزمون نیکوئی برازش برای مقایسه یک توزیع نظری با توزیع مشاهده شده است.
- آزمون تقارن توزیع : در این آزمون شکل توزیع مورد سوال قرار می گیرد. فرض بدیل آن است که توزیع متقارن نیست.
- آزمون میانه : جهت مقایسه میانه دو جامعه استفاده می شود و برای k جامعه نیز قابل تعمیم است.
- مک نمار : برای بررسی مشاهدات زوجی درباره متغیرهای دو ارزشی استفاده می شود.
- آزمون Q کوکران: تعمیم آزمون مک نمار در k نمونه وابسته است.
- ضریب همبستگی اسپیرمن: برای محاسبه همبستگی دو مجموعه داده که به صورت ترتیبی قرار دارند استفاده می شود
